Wat zou je doen als je de wereld in één uur tijd zou moeten redden? 
“Ik zou vijfenvijftig minuten besteden aan het formuleren van het probleem en vijf minuten aan het oplossen ervan” 
Dit citaat wordt toegeschreven aan Einstein. Of dat nou wel of niet waar is vind ik minder belangrijk. Het heeft wél een direct verband met mijn werk. Ik denk dat het goed is om daar wat over te duiden.

Er zijn mensen die nog steeds denken dat ik de Nederlands kampioen Post-its plakken ben en voornamelijk met gekke ideeën voor de dag komt.
Soms laat ik mijn groepen Post-its plakken in een brainstormproces en ja, een ‘mooi’ idee is altijd de moeite van het delen waard.

In de afgelopen dertig jaar heb ik veel meegemaakt. Op het gebied van trainen van groepen: van medewerkers op de werkvloer tot en met CEO’s en wetenschappers.
Ook in het begeleiden van probleemoplossing is er genoeg om over te vertellen. Van problemen die optraden tijdens een broeierige moessonperiode, de verwaarding van een afvalstroom tot en met een rits in een hartkatheter. Inhoudelijk kan en mag ik daar vanzelfsprekend niet op ingaan.

Een zeer interessant onderdeel van mijn werk is het aanpakken van processen die moervast zitten. Doorbraak gewenst!
Door mijn onconventionele aanpak met behulp van creatieve werkvormen ga ik met mijn klant buiten het probleem staan om vervolgens naar binnen te kijken.

En inderdaad, daar komt Einstein om de hoek kijken met zijn beschrijving van het probleem. Je verandert alleen wat je waarneemt. Wat je niet ziet blijft zoals het is.

Niet zelden maak ik een eerste stap door bij het einde te beginnen. “Als je over je schouder kijkt en constateert dat het probleem is opgelost, wat zie je dan”

Diezelfde Einstein zou gezegd hebben: “Als je het niet eenvoudig kunt uitleggen, begrijp je het niet goed genoeg.”

Reduceer een probleem tot begrijpelijke proporties. Daar verander je het probleem niet mee maar je verheldert wel de essentie.

Als jouw buikgevoel wordt getriggerd door de probleemdefinitie ben je ver genoeg. Al duurt dat vijfenvijftig minuten.

Ik realiseer me dat ik me op glad ijs ga begeven maar wat moet dat moet. Ik ga nu spreken tegen twee verschillende groepen. Waarom? Omdat ik dat zo vaak doe. Ik heb het u alleen nog niet uitgelegd. Dat ga ik proberen.

Terug naar heel vroeger. Niccolò Machiavelli (1469- 1527) was een Italiaanse diplomaat, politiek filosoof, militair strateeg, historicus, dichter, toneelschrijver en humanist in Florence. In zijn meesterwerk Il Principe (de Vorst of de Heerser) zien we een opmerkelijk citaat: Letterlijk: Er moet rekening mee worden gehouden dat niets moeilijker is om mee om te gaan, noch twijfelachtiger om te slagen, noch gevaarlijker om mee om te gaan, dan het voortouw te nemen bij het introduceren van nieuwe orders. Omdat de introducerende koning al degenen die het goed doen in de oude orden als vijanden heeft, en lauwe verdedigers heeft al degenen die het goed zouden doen in de nieuwe orden.

In overdrachtelijke zin leren we dat iedereen die vernieuwingen wil doorvoeren (innoveren) twee mogelijke groepen zou kunnen tegenkomen. Aan de ene kant zijn dat de felle tegenstanders die zich beroepen op het verleden, hun eigen historie, macht en ervaring en het feit dat ze voelen dat mogelijk de poten onder hun stoel vandaan gezaagd zullen worden. Aan de andere kant de groep die wellicht aan jouw zijde komt maar voorzichtig de kat uit de boom kijkt om te bezien of de nieuwe situatie voor hen profijt oplevert.

Ziedaar het heden. Dagelijks word ik in mijn werk geconfronteerd met de groep die tot ‘boosheid’ toe  “Ja maar….” zal blijven roepen en alles uit de kast haalt om het creatieve denkproces in eerste aanleg en het innovatieproces daarna te frustreren maar nog liever te stoppen.

Als we het geluk hebben om in de beslisserslaag medestanders te hebben die open staan voor creativiteit, vernieuwing en dus verandering dan hebben we geluk. Dan gaat het proces een stuk vloeiender, immers creativiteit wordt gestimuleerd in de totale groep en nog wel door iemand die het voor het zeggen heeft. Is jouw kopman dus vasthouder van het verleden dan krijg je het als innovator erg moeilijk. Een facilitator heeft als taak iedereen mee te nemen ( https://www.sjraputs.nl )

Een volgend probleem doet zich voor als we de creatieve fase afsluiten in opmaat naar de uiteindelijke innovatie. Er is werk aan de winkel en ook daarbij is creativiteit een steeds aanwezige noodzakelijke factor. Je werkt immers aan iets waar je nog nooit aan gewerkt hebt. 

Vergelijk het met de Apollo 11 missie in 1969 waar Armstrong de eerste voet op de maan zette. De Lunar Module was het vaartuig dat op de maan landde Het werd gebouwd door het eigenwijze bedrijf Grumman Aerospace.. “We hadden geen winkel om de hoek waar we onderdelen voor een Lunar Module konden kopen. We moesten dus alles zelf ontwerpen”. Alles moest dus bedacht worden en je wist wel waar het begin was maar zeker niet welke hindernissen je tegen zou komen voor je klaar was. 

Je hebt dan een team nodig met deskundigen, creatieve denkers en de derde component heet chaos. Inderdaad chaos (When You’re Asked to Do the Impossible. Anthony J. Le Storti) Als alles al geregeld is, is er geen creativiteit meer nodig.

Leg dit mooi stuk geschiedenis eens op het heden. In uw bedrijf of organisatie waar ook een Lunar Module gebouwd moet worden om te landen op het volgende niveau. Die groep die vast wil houden aan het verleden zal nooit naar een andere planeet vliegen. Zij moeten verleid worden om met u mee te reizen.

Het doorzettingsvermogen én de creativiteit zijn naast de deskundigheid dé ingrediënten die u nodig heeft bij een innovatieproces. Dat begint bij een vraag, een knelpunt, een noodzaak.

Dat houdt op bij…als het klaar is en we kunnen zeggen: “Mooie landing hè” !!!

In de afgelopen week mocht ik een organisatie (coöperatie) in veevoeder trainen. Salesmensen, marketingmensen, leiders, productie-, nutritie- en logistiekmedewerkers.

Maar allemaal met een sterke affiniteit met de boer. Vanzelfsprekend. Misschien zou je verwachten om een groep behoudende, conservatief, agrarisch denkenden aan te treffen maar niets was minder waar.

Enthousiaste en bevlogen cursisten die smulden van de effectiviteit van creatieve denkprocessen.

Wat me opviel was de bereidheid om compleet van het pad af te wijken zonder daar meteen van om te vallen. Ik noemde het voorbeeld van leeg terugkerende containers. Er is iets op gevonden om die te produceren zoals klapkratten, u weet wel waar je de boodschappen in doet. Subliem idee en sterk kostenbesparend. Je stapelt er gewoon vier op elkaar. De waarneming die gedaan is bij die container is, behalve dat hij leeg is, een stalen frame dat dezelfde vorm houdt. Als je daar de simpele creatieve grondregel “What if, how else” tegenaan legt, kom je al snel tot een vervormbaar frame met als gevolg de klapkrat.

Zo kwamen we met de veevoeder mensen uit om te denken aan een opblaasbare silowagen. Waarom niet?

Overigens staat een silowagen stil, althans de silo. Als ik nou wat jat van een cementvrachtauto, waarvan de opslagtank ronddraait, dan kan ik misschien onderweg voer malen…

Het probleem met waarnemen is het waarnemen… We denken dat we bepaalde  dingen waarnemen maar we kijken alleen. Waarnemen is zorgvuldig onderzoeken én benoemen wat je ziet. Stel je eens voor dat je door een bovenraampje vanaf een ladder een koeienstal inkijkt. Je moet voor de radioluisteraar een volledige beschrijving maken van wat je ziet om zo een betrouwbaar en levendig beeld te creëren. Dát is waarnemen en weergeven. Alleen wat je waarneemt kun je veranderen.

De sinaasappel die we in deze blog zien is vierkant. Iemand heeft waargenomen dat die andere allemaal rond waren. Daarbij werd geconstateerd dat er allemaal lucht tussen de vruchten zit als ze vervoerd of opgeslagen worden. Een bezoekje aan de sinaasappelontwikkelaar kan leiden tot dit vierkant exemplaar. En is deze appel een appel of een
appel-sien?

Zo schreef ik jaren geleden al over een paarse tomaat tegen hoge bloeddruk. Als ‘life sciences’ in Zuid-Limburg nou eens op de koffie gaat bij de ‘Agri community’ in Noord- Limburg dan kunnen wie die handdruk misschien wel maken.

Samen een dagje waarnemen. Wat wil ik daar graag bijzitten. Ik neem de Sinas- appeltjes wel mee!

We bedenken vaak ideeën vanuit de positie dat er iets opgelost moet worden. „Prakkezere kump van erm luuj”, zeiden ze in de crisistijd. Een oplossing bedenken komt van arme mensen.

Maar we zitten ook wel eens met een gebouw of een product dat geen nut meer heeft of dat alleen maar gebruikt wordt voor het oorspronkelijke doel waarvoor het bedacht is. Een paperclip – in de huidige vorm in 1927 ontwikkeld door George F. Griffiths – is bedoeld om blaadjes bij elkaar te houden. Vorm volgt functie. Maar als we dit principe omdraaien – functie volgt vorm –, dan krijgen we een massa aan toepassingen, variërend van kerstballenhanger en boekenlegger tot haarspeldje.

We bedenken, in het geval van fysieke zaken, iets als vertaling van een idee of een probleem. Vorm volgt functie is sinds het begin van de twintigste eeuw een principe in de moderne architectuur en industriële vormgeving. Het ontwerp van een bouwwerk of product is gebaseerd op de functionaliteit van het latere gebruik. Deze filosofie werd geïntroduceerd door de architect Louis Sullivan.

Vorm volgt functie dwingt ons in het functionele, rationele en functie volgt vorm dwingt ons in het creatieve. Wat zou u met het product dat u maakt of verkoopt of de dienst die u aanbiedt nog meer kunnen doen?

Ik ben ervan overtuigd dat we met deze denkwijze nog veel kunnen vinden wat we nu laten liggen. Ik weet natuurlijk niet wie mijn lezers zijn, maar als het politici, ondernemers, wetenschappers, de industrie en de lefgozercommunity zijn, dan zou ik ze deze uitdaging eens willen voorleggen. Verzamel een groep creatieve toppers, geef ze (financiële) middelen, gereedschappen én een missie. Een schier onmogelijke missie.

Onderbroek

Zou je een wasmachine kunnen bedenken die werkt met geluidsgolven in plaats van water en zeep? Of misschien kan het wel met het gebruik van luchtstromen. Je onderbroek schoon in een zucht! Hoe zouden we buurtwater lokaal kunnen zuiveren en hergebruiken? Wat kunnen binnenvaartschepen meer dan alleen vervoeren? Kunnen ze ook bewerkingen doen terwijl ze varen? Kunnen ze fruit laden en er onderweg jam van maken? Kunnen we de techniek van airbags gebruiken om als (Maas)waterkering te dienen?

Een aantal jaren geleden is er tijdens het Koersvast-programma van de provincie Limburg regelmatig een dergelijke forced connection (onlogische verbinding) voorbijgekomen. Zoals het biobietenbakje: een om-potje voor bloemen en planten gemaakt van afvalpulp uit de bietenindustrie. Tijd en/of financiële middelen verhinderen soms doorontwikkeling. Ik denk dat we als maatschappij, met aan onze zijde de overheid, eens wat minder braaf moeten zijn en écht buiten de lijntjes moeten gaan kleuren. Limburg: het Silicon Valley van Europa…

Leest u de volgende zin eens hardop:

Vlognes een oznrdeeok op een Eglnese uvinretsiet mkaat het niet uit in wlkee vloogdre de ltteers in een wrood saatn, het engie wat blegnaijrk is, is dat de eretse en de ltaatse ltteer op de jiutse patals saatn. De rset van de ltteers mgoen wllikueireg gpletaast wdoren en je knut vrelvogens gwoeon lzeen wat er saatt. Dit kmot odmat we niet ekle lttreer op zcih zlef lzeen maar het wrood als gheeel

In de meeste gevallen zult u na enkele seconden staren de zin, zoals die werkelijk moet zijn, uitgesproken hebben. Het blijkt dat mensen die min of meer dyslectisch zijn hier meer moeite mee hebben.

Er is een verschil tussen kijken, zien en waarnemen. Je kunt een richting uit kijken en iets zien. Maar weet je dan ook wat je ziet? Als je secuur gaat kijken dan ben je bezig met waarnemen. Dan kun je uitleggen wat je ziet. Ik heb ooit les gehad in waarnemen op de in mijn vakgebied bekende CREA conference (een jaarlijkse studieconferentie in Italië). ‘Look and look again’ was de titel. Waarnemen is moelijker dan je denkt en nog moeilijker als je denkt. Lees die zin nog maar een keer…

Om zonder oordeel waar te nemen moet je alle registers sluiten en sec waarnemen. Heel moeilijk. We zitten vanzelfsprekend vol met herinneringen, oordelen, vooroordelen, kennis en aannames. Als ik u vraag om een tafel te tekenen, komt er in de meeste gevallen een figuur uit met een vlak blad en twee of meer poten. Wij weten dat tafels er zo uitzien. Als ik u vraag om al die vooronderstellingen weg te laten komen de creatieve tafels op papier. Zwevend, hangend zeg het maar.

Waarnemen doe je het beste zonder vooroordeel. Tijdens de training in Italië werden we gevraagd een steen te zoeken op het strand. En, zo zeiden onze trainers: “Je zult zien dat er een steen is die jou vindt”. Hm, moest me niet te zweverig worden. Maar het was in principe wel zo. Er was één steen die onmiddellijk opviel en die mij als het ware koos. Er werd ons gevraagd de steen zorgvuldig te beschrijven. Ik herinner me nog goed, al is het minstens twaalf jaar geleden, hoe de steen eruitzag. Hij had een prachtige oranje sliert slingerend over zich heen lopen en allemaal spikkeltjes. Het werd nog gekker want we kregen de opdracht om een brief te schrijven aan de steen (ja hoor!). In die brief moest ik vertellen waarom ik hem gekozen had en wat de metafoor van zijn tekening was voor mijn leven.

Doel van de hele oefening was, en dat snapte u al, om waar te nemen tot op de millimeter. En die les heb ik nooit meer vergeten. Terug naar uw werkomgeving. Als we samen rondwandelen is het waarschijnlijk: “Ik zie, ik zie wat jij niet ziet”. Ik heb het al eens eerder gezegd’ The fish is probably the last one to discover water’. Door de jaren heen bent u in een aantal gevallen meer gaan kijken dan waarnemen. We stappen vaak met zevenmijlslaarzen ergens doorheen zonder het echt te zien. Creativiteit is een deur waarnemen waar anderen alleen een muur zien. Bekijk het dus eens van een andere kant en nog één en nog één….

Het is in het begin misschien een beetje vreemd wat ik vandaag met u wil delen maar uiteindelijk zult u de puzzelstukjes samen zien vallen.

Laat ik maar met de deur in huis vallen: creatief denken werkt niet zonder spelregels!

‘Wacht eens even,’ hoor ik u denken. ‘Je zei toch altijd van lekker wilde ideeën en zo?’ Klopt en dat blijft ook zo. Alex Osborn is uitvinder van het brainstormen. Dat heb ik al eens uitgelegd. Deze mededirecteur van marketingbureau BBDO zei tegen zijn marketeers tijdens een strategiesessie: ‘Gasgeven en remmen tegelijk werkt niet.’ Hij wilde de hete gloed van vurige ideeën horen maar dan wel apart van de koude kilte van kritiek. Gescheiden dus. Vóór de koffie zoveel mogelijk ideeën (de divergentiefase) en ná de koffie mocht iedereen de meest veelbelovende ideeën selecteren (convergentiefase). En dat is iets anders dan ideeën neersabelen!

Ziedaar al twee spelregels in het creatieve denkproces. Het scheiden in divergentie -en convergentiefase en het uitstellen van je oordeel tot het moment gekomen is dat je gaat kiezen. Kies voor kansrijke ideeën. De rest kan op een ander moment nog goed van pas komen. Het uitstellen van het oordeel handhaven we strikt in de praktijk. Ik gebruik altijd de ‘zwarte kaart’ die iedereen die een oordeel hoort (Ja maar…) mag laten zien aan degene die de regel aan zijn laars lapt. Sta ook niet toe dat iemand roept: ‘Op het gevaar af dat ik een zwarte kaart krijg wil ik….’ Nee! Doen we niet. Ook lichaamstaal kan al voldoende zijn om een zwarte kaart voor je neus te krijgen.

Op een gedeelde eerste plaats qua regels geldt het principe in een brainstormgroep dat er openheid in de groep en zwijgplicht naar buiten is. In de praktijk betekent dat niet dat er nooit ideeën naar buiten zullen komen maar dat de deelnemers in de groep vrij moeten kunnen losgaan. Als je dit niet afspreekt bestaat de kans dat er brainstormers zijn die zich geremd voelen om knettergekke ideeën te lanceren. En die hebben we juist nodig, toch? Degene die dan ook iemand kennelijk uitlacht vanwege een gelanceerd idee mag rekenen op een zwarte kaart inclusief begeleidende uitleg.

Osborn merkte ook vaak op dat er medewerkers zich beriepen op hun anciënniteit of plek in de hiërarchie. Ook dat fenomeen is uitgeschakeld. We willen geen stars en stripes zien of horen. Dus geen: ‘Ik werk hier al dertig jaar, wie geeft er hier nou al tien jaar leiding of hebben we vroeger al eens geprobeerd.’ Zwarte kaart!

Een andere interessante spelregel is ‘Jatten mag’. Niemand is eigenaar van een idee tijdens een brainstorm. Als Jantje iets heeft bedacht mag Miep erop voortborduren en het groter, dikker, dunner, transparanter of ondoorzichtiger maken. Je mag er wat aan toevoegen of wat vanaf halen. Ga je gang. Jatten mag. En wie er iets op tegen heeft? Juist. Zwarte kaart.

Dan staat er nog een vreemde regel in het lijstje en dat is: ‘Ga voor wilde ideeën, veel zorgt voor goed’.

In mijn opinie bestaan geen wilde ideeën. Ze kunnen niet wild genoeg zijn. Het laatste onderdeel is een uitspraak van Osborn: Quantity breeds quality. Als je met een schot hagel op een konijn schiet gaan er tientallen kogeltjes naast. Maar één raakt het konijn. En dan eet je konijn.

Sjra Puts

Eigenaar Sjra Puts Creative Brainworks

Het World Economic Forum (WEF) werd in 1971 opgericht door de Zwitserse hoogleraar en zakenman Klaus Schwab. Hij is nog steeds de drijvende kracht achter de imposante, jaarlijkse bijeenkomst waar internationale politici (staatshoofden, ministers etc), wetenschappers, intellectuelen en de pers samenkomen. 

In totaal verzamelen zich jaarlijks zo’n 2.500 personen voor vier dagen in Davos. In de documentaire ‘The Forum’ zien we de inmiddels 83 jarige Schwab als een diplomatiek skiër laveren tussen telefoongesprekken met staatshoofden terwijl hij via zijn backoffice, al ruim vijftig jaar, zaken slim aan elkaar knoopt. Knap werk. In diezelfde documentaire zien we tijdens de conferentie subgroepen ieder op hun eigen niveau praten.

De uitkomsten zijn aanknopingspunten, zakelijke deals en (stadia van) onderhandelingen. Niks mis mee. Het WEF bewijst al vijftig jaar zijn gouden formule. Immers, hoe krijg je anders wereldleiders als de Britse Prime Minister tot en met Donald Trump naar het Zwitsers Davos. In het kader van mijn basisvragen in creatieve processen (‘What if’ en ‘How else’) jeuken twee zaken. Op de eerste plaats zou er om al die dialooggroepjes een creatieve schil met allemaal geoefende creatieve denkers gegroepeerd moeten zijn. Gooi actuele knelpunten over de schutting en krijg ze gefileerd en tot oplossingen bereid weer terug.

Tweede jeukplek is om dit idee te projecteren op Limburg. We zouden ook hier een jaarlijks ‘LEF’ kunnen organiseren: een Limburg Economic Forum. Een vierdaagse conferentie met de leiders van onze provincie, beleidsambtenaren, captains of industry en boegbeelden van maatschappelijke organisaties uit Limburg én de Euregio. Plaats van handeling: Euregio. Dus niet alleen het MECC maar ook ter plekke waar de knelpunten zitten. Groot denken in Limburg en de Euregio. Creëer een creatieve schil eromheen met specialisten in processen van creativiteit naar innovatie. Vakmensen die ‘on the spot’ aan het werk gaan met het zoeken naar creatieve en innovatieve oplossingen. 

Na vier dagen komt er een slotcommuniqué met tenminste 50% aan oplossingen voor de initiële knelpunten of startpunten richting die oplossingen. Onderwerpen genoeg. Van bezuinigingen, fijnstof, vergrijzing tot en met CO2 uitstoot. Laat bedrijven en organisaties in de hele Euregio met elkaar flirten, speeddaten en slim samenwerken.

Ontwerp een gezamenlijke routekaart voor het komend jaar. Creëer een transfermarkt om medewerkers uit te wisselen zodat ze kunnen profiteren van elkaars kennis. Misschien verandert een stevige handdruk in een innige omhelzing tussen al die kennisregio’s (als we weer coronavrij zijn). Met als cement tussen de lagen de internationale campussen. Ik riep al jaren geleden om een paarse vierkante tomaat tegen hoge bloeddruk. En ja hoor, ik hoor alweer alle beren op de weg. ‘Hebben we al eens gedaan’, ‘Luchtfietserij’, tot en met ‘Wie gaat dat betalen?’.

Maar stel dat we de ballen hebben om het wél te doen. Ik ben ervan overtuigd dat als we ondernemers zoals Igor Stel, Wim Cox en Rob Knubben bellen om zo’n forum te faciliteren ze vooraan in de rij staan. Ik weet zeker dat ook WijLimburg, L1 en Rob Meesen en Patrick Vroomen van TopChange staan te trappelen om erbij te zijn. Opdracht: organiseer een LEF oplossingencongres. Laat je bijstaan door bestuurders, captains of industry en beleidsmakers. Voorwaarde is dat je denkproces aan het einde begint. Dat je een doel visualiseert net zoals Kennedy destijds met zijn ruimtevaartprogramma. Dus vooraf ‘verbeelden’ wat je minimaal op dat congres gerealiseerd wil hebben. 

Hebben we de ballen? Realiseren we LEF met lef? Verras me eens…

Sjra Puts
Eigenaar Sjra Puts Creative Brainworks

Ik mag vanaf vandaag een bijdrage voor Wij Limburg leveren in de vorm van een column. De column zal wekelijks verschijnen, ondernemersgericht zijn en altijd in het teken van creatieve processen staan. Ik hoor graag jouw mening. Hieronder de link naar de eerste.

https://www.wijlimburg.nl/nieuws-overzicht/column/column-taskforce-limburg-na-corona-heeft-geen-oog-voor-ondernemerschap-2/

De tweede Coronagolf is een feit. Daar kunnen we niet omheen.

De ideeën die ondernemers in de vorige Coronagolf gebruikten zijn misschien nog wel actueel en dus bruikbaar.

Maar het kan zomaar zijn dat ook die kansen zijn opgedroogd.

Ik kan helpen. Natuurlijk met als basis mijn niet aflatende creativiteit maar daarnaast ook met online ondersteuning.

Het inmiddels superbeveiligde online videochat programma Zoom is als basis een fantastisch hulpmiddel om diverse sessies te doen. Daarnaast gebruik ik ook een online tool om (mega) brainstorms te begeleiden. 

We kunnen daarmee tijd -en plaatsonafhankelijk met groepen vragen verhelderen, brainstormen, indikken en concepten bouwen. Dus: op elke gewenste locatie kun je bijvoorbeeld in een tijdsbestek van een paar weken een brainstorm uitvoeren.

Ik ga graag met jou vrijblijvend een keer online om dat te laten zien. Dan kun je zelf bepalen of ik iets voor jouw bedrijf of organisatie kan betekenen.

Bel of mail me voor een gesprek. Schenken we zelf de koffie in 😉