Gesprek met een steen

Leest u de volgende zin eens hardop:

Vlognes een oznrdeeok op een Eglnese uvinretsiet mkaat het niet uit in wlkee vloogdre de ltteers in een wrood saatn, het engie wat blegnaijrk is, is dat de eretse en de ltaatse ltteer op de jiutse patals saatn. De rset van de ltteers mgoen wllikueireg gpletaast wdoren en je knut vrelvogens gwoeon lzeen wat er saatt. Dit kmot odmat we niet ekle lttreer op zcih zlef lzeen maar het wrood als gheeel

In de meeste gevallen zult u na enkele seconden staren de zin, zoals die werkelijk moet zijn, uitgesproken hebben. Het blijkt dat mensen die min of meer dyslectisch zijn hier meer moeite mee hebben.

Er is een verschil tussen kijken, zien en waarnemen. Je kunt een richting uit kijken en iets zien. Maar weet je dan ook wat je ziet? Als je secuur gaat kijken dan ben je bezig met waarnemen. Dan kun je uitleggen wat je ziet. Ik heb ooit les gehad in waarnemen op de in mijn vakgebied bekende CREA conference (een jaarlijkse studieconferentie in Italië). ‘Look and look again’ was de titel. Waarnemen is moelijker dan je denkt en nog moeilijker als je denkt. Lees die zin nog maar een keer…

Om zonder oordeel waar te nemen moet je alle registers sluiten en sec waarnemen. Heel moeilijk. We zitten vanzelfsprekend vol met herinneringen, oordelen, vooroordelen, kennis en aannames. Als ik u vraag om een tafel te tekenen, komt er in de meeste gevallen een figuur uit met een vlak blad en twee of meer poten. Wij weten dat tafels er zo uitzien. Als ik u vraag om al die vooronderstellingen weg te laten komen de creatieve tafels op papier. Zwevend, hangend zeg het maar.

Waarnemen doe je het beste zonder vooroordeel. Tijdens de training in Italië werden we gevraagd een steen te zoeken op het strand. En, zo zeiden onze trainers: “Je zult zien dat er een steen is die jou vindt”. Hm, moest me niet te zweverig worden. Maar het was in principe wel zo. Er was één steen die onmiddellijk opviel en die mij als het ware koos. Er werd ons gevraagd de steen zorgvuldig te beschrijven. Ik herinner me nog goed, al is het minstens twaalf jaar geleden, hoe de steen eruitzag. Hij had een prachtige oranje sliert slingerend over zich heen lopen en allemaal spikkeltjes. Het werd nog gekker want we kregen de opdracht om een brief te schrijven aan de steen (ja hoor!). In die brief moest ik vertellen waarom ik hem gekozen had en wat de metafoor van zijn tekening was voor mijn leven.

Doel van de hele oefening was, en dat snapte u al, om waar te nemen tot op de millimeter. En die les heb ik nooit meer vergeten. Terug naar uw werkomgeving. Als we samen rondwandelen is het waarschijnlijk: “Ik zie, ik zie wat jij niet ziet”. Ik heb het al eens eerder gezegd’ The fish is probably the last one to discover water’. Door de jaren heen bent u in een aantal gevallen meer gaan kijken dan waarnemen. We stappen vaak met zevenmijlslaarzen ergens doorheen zonder het echt te zien. Creativiteit is een deur waarnemen waar anderen alleen een muur zien. Bekijk het dus eens van een andere kant en nog één en nog één….