Asperges groeien aan bomen

Vorige week is op achtentachtigjarige leeftijd de van Malta afkomstige psycholoog, arts en auteur Edward de Bono overleden. De meeste mensen kennen de Bono echter van zijn werk in creatieve processen. De term ‘lateraal denken’ is door hem bedacht. Net als veel creatieve goeroes heeft de Bono de wereld vaak wakker geschud.

De Bono’s denkwijze ligt, volgens organisatiedirecteur Peter Ueberroth, aan de basis van het feit dat de Olympische Spelen van 1984 in Los Angeles als eerste de geschiedenis in gingen als winstgevend. We werden door die term ‘lateraal denken’ gewezen op het feit dat we bij een traditioneel denkproces vaak een lineaire koers volgen. We hebben dus een vast begin- en eindpunt. Bij het laterale denken gebruiken we bij de confrontatie met ‘onmogelijkheden’ de termen die ik al vaker op deze bühne in de etalage heb gezet: ‘what if’ en ‘how else’.

Stel dat asperges aan bomen zouden groeien. Dat was voor menig agrariër al genoeg reden om me als dorpsgek de stal uit te smijten. Bij lateraal denken gaan we nog een stapje verder. We vragen ons af wat de belemmeringen zijn om boomasperges te ontwikkelen en hoe we die kunnen oplossen. Misschien komt de boomasperge er niet, maar vrijwel zeker vinden we op de weg er naartoe innovaties die we niet gevonden zouden hebben als we de traditionele lineaire weg gevolgd zouden hebben.

Jaren geleden mocht ik voor de provincie Limburg een aantal zogenaamde ‘Forced connections’ sessies uitvoeren. Het kwam neer op het feit dat ondernemers met elkaar aan het werk gezet werden om nieuwe ideeën te ontwikkelen. Let wel: de ondernemers hadden allen geen verbinding met elkaar. Ze werden dus koud op elkaar gelast. Een van de voorbeelden die ik in mijn inleiding altijd gaf, en dat is een wijze van lateraal denken, was dat een bierbrouwer en iemand van Becel boter met elkaar aan tafel zitten. De brouwer vraagt wat dat nou toch is, die plantesterol in de Becel smeerboter die je helpt je cholesterolniveau naar beneden te brengen. Plantensterolen kunnen het LDL-cholesterolgehalte met 7 tot 10 procent verlagen. Met die kennis zou de brouwer dus een bier kunnen brouwen dat helpt je cholesterol te verlagen. Drink jezelf gezond!!!

Maar De Bono heeft ons vaker geconfronteerd met onze rechtlijnigheid in denken. Zijn ‘zes denkhoeden’ geven ons de handleiding om ‘gestructureerd’ op een bepaalde wijze tegen een uitdaging of probleem aan te kijken. Iedereen in een vergadering of brainstormsessie zet op enig moment een denkbeeldige hoed met een bepaalde kleur op. Het is de bedoeling dat de attitude die bij die kleur hoort door iedereen aangenomen wordt of dat iedereen een eigen kleur krijgt die hij of zij dan vertegenwoordigt.

De witte hoed vertegenwoordigt focus op objectieve benadering van kale cijfers en feiten, de rode hoed staat voor gevoel en intuïtie (je mag zonder je te verantwoorden emotioneel reageren). Bij de zwarte hoed mag je negatieve kritiek geven zoveel je wil: wat deugt er allemaal niet aan het onderwerp terwijl de gele hoed je uitdaagt om al het positieve te benoemen. Met je groene hoed op sla je het creatieve pad in en mag je alternatieven bedenken zoveel je maar wil. De blauwe hoed tenslotte vraagt om objectieve controle en beschouwing van het proces.

Feit blijft dat we graag op zeker gaan. Overzichtelijk lineair. Doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg. Maar ik durf te wedden dat we dan nooit boomasperges zullen eten!