Het geheim van de zwarte kaart

Het is in het begin misschien een beetje vreemd wat ik vandaag met u wil delen maar uiteindelijk zult u de puzzelstukjes samen zien vallen.

Laat ik maar met de deur in huis vallen: creatief denken werkt niet zonder spelregels!

‘Wacht eens even,’ hoor ik u denken. ‘Je zei toch altijd van lekker wilde ideeën en zo?’ Klopt en dat blijft ook zo. Alex Osborn is uitvinder van het brainstormen. Dat heb ik al eens uitgelegd. Deze mededirecteur van marketingbureau BBDO zei tegen zijn marketeers tijdens een strategiesessie: ‘Gasgeven en remmen tegelijk werkt niet.’ Hij wilde de hete gloed van vurige ideeën horen maar dan wel apart van de koude kilte van kritiek. Gescheiden dus. Vóór de koffie zoveel mogelijk ideeën (de divergentiefase) en ná de koffie mocht iedereen de meest veelbelovende ideeën selecteren (convergentiefase). En dat is iets anders dan ideeën neersabelen!

Ziedaar al twee spelregels in het creatieve denkproces. Het scheiden in divergentie -en convergentiefase en het uitstellen van je oordeel tot het moment gekomen is dat je gaat kiezen. Kies voor kansrijke ideeën. De rest kan op een ander moment nog goed van pas komen. Het uitstellen van het oordeel handhaven we strikt in de praktijk. Ik gebruik altijd de ‘zwarte kaart’ die iedereen die een oordeel hoort (Ja maar…) mag laten zien aan degene die de regel aan zijn laars lapt. Sta ook niet toe dat iemand roept: ‘Op het gevaar af dat ik een zwarte kaart krijg wil ik….’ Nee! Doen we niet. Ook lichaamstaal kan al voldoende zijn om een zwarte kaart voor je neus te krijgen.

Op een gedeelde eerste plaats qua regels geldt het principe in een brainstormgroep dat er openheid in de groep en zwijgplicht naar buiten is. In de praktijk betekent dat niet dat er nooit ideeën naar buiten zullen komen maar dat de deelnemers in de groep vrij moeten kunnen losgaan. Als je dit niet afspreekt bestaat de kans dat er brainstormers zijn die zich geremd voelen om knettergekke ideeën te lanceren. En die hebben we juist nodig, toch? Degene die dan ook iemand kennelijk uitlacht vanwege een gelanceerd idee mag rekenen op een zwarte kaart inclusief begeleidende uitleg.

Osborn merkte ook vaak op dat er medewerkers zich beriepen op hun anciënniteit of plek in de hiërarchie. Ook dat fenomeen is uitgeschakeld. We willen geen stars en stripes zien of horen. Dus geen: ‘Ik werk hier al dertig jaar, wie geeft er hier nou al tien jaar leiding of hebben we vroeger al eens geprobeerd.’ Zwarte kaart!

Een andere interessante spelregel is ‘Jatten mag’. Niemand is eigenaar van een idee tijdens een brainstorm. Als Jantje iets heeft bedacht mag Miep erop voortborduren en het groter, dikker, dunner, transparanter of ondoorzichtiger maken. Je mag er wat aan toevoegen of wat vanaf halen. Ga je gang. Jatten mag. En wie er iets op tegen heeft? Juist. Zwarte kaart.

Dan staat er nog een vreemde regel in het lijstje en dat is: ‘Ga voor wilde ideeën, veel zorgt voor goed’.

In mijn opinie bestaan geen wilde ideeën. Ze kunnen niet wild genoeg zijn. Het laatste onderdeel is een uitspraak van Osborn: Quantity breeds quality. Als je met een schot hagel op een konijn schiet gaan er tientallen kogeltjes naast. Maar één raakt het konijn. En dan eet je konijn.

Sjra Puts

Eigenaar Sjra Puts Creative Brainworks